• Frank Bartel, DDR-Spezialkatalog Band I. Staatliche Auszeichnungen der Deutschen Demokratischen Republik 1949-1990. Berlin. Verlag und Herausgeber Internationale Sammelbörse. 2003, ISBN 3-937637-00-1, 3. Auflage.

Het standaardwerk als het gaat om orden, medailles en prijzen die de DDR op staatsniveau toekende. Een verzamelaar kan niet zonder! Van alle onderscheidingen is een afbeelding opgenomen en worden verschillende versies beschreven. Van alle medailles is een prijsindicatie opgenomen. Taal: D.

• Klaus H. Feder, Militärische Orden der Deutschen Demokratischen Republik. Berlin, Münz Gallerie Frankfurter Allee. 2011, ISBN 3-9804695-2-2

Een interessant boek waar met een oog voor veel details de militaire orden van de DDR worden beschreven. Interessant is dat zowel aandacht wordt besteed aan orden die zijn verleend als orden die nooit zijn toegekend. Het boekt kent vele, gedetailleerde afbeeldingen in kleur. Het boek is gebaseerd op een gedegen studie - vele zeldzame medailles en oorkonden zijn afgebeeld. Taal: D.

• Dietrich Herfurth, Der Nationalpreis der DDR. Zur geschichte einer Deutsche Auszeichnung. Berlin, 2006, ISBN: -

Dit boek is geheel gewijd aan de hoogste prijs die in de DDR werd toegekend: "Nationalpreis der DDR". In de 41 jaar dat de prijs werd toegekend is deze 1927 keer toegekend aan totaal 5524 personen. Deze en andere achtergronden (onder andere alle onderscheiden personen en collectieven) komen aan de orde. Het boek kent ook prachtige illustraties. Taal: D.

• Michael Joos, Luft- und Raumfahrt in der DDR, Medaillen, Plaketten, Abzeichen. Gietl-Verlag; 1., Auflage 2007. ISBN: 386646567X

Een heel mooi geïllustreerd boek met daarin DDR parafernalia die te maken hebben met de lucht- en ruimtevaart van de DDR. Medailles, plaketten en onderscheidingsteken worden. De stukken zijn voorzien van een verkoopwaarde.

• Michael Joos, Luft- und Raumfahrt in der DDR, Teil II: Medaillen, Plaketten, Abzeichen. Gietl-Verlag; 1., Auflage 2011, ISBN: 3866465688.

Een vervolg op deel 1.

• James L. King, Collectors Guide to East German Awards and Medals. New York 2019, ISBN 978-1-68456-304-3

Deze uitgave maakt de belofte niet waar. Er is sprake van slechts enkele oorkonden. Daarnaast is de kwaliteit van het fotowerk ver onder de maat én bevat het boek talrijke fouten. Laat dit boek links liggen, zonde van het geld. Taal: E.

• Sven A.G. Kjelllström, DDR. For historical interest collectors Volume 1. Skara, 2011. ISBN: 978-91-633-8248-2

Een schitterend geïllustreerd boek met daarin vele unieke documenten en oorkonden van DDR-prominenten. Erich Honecker, Erich Mielke, Willi Stoph, Friedrich Dickel en Karl-Eduard von Schnitzler om er enkele te noemen. Ook is een aantal medailles afgebeeld. Minpunt aan het boek is dat er geen toelichtingen of uitleg is opgenomen. Alleen een foto en korte aanduiding van het voorwerp. Taal: E.

• Bernd Brückner, An Honeckers Seite: Der Leibwächter des Ersten Mannes. Das Neue Berlin; Auflage: 1. 2014, ISBN 978-3360018533.

Bernd Brückner is als lijfwacht van Erich Honecker dertien jaar lang getuige van het leven van de eerste man van de DDR. Hij beschrijft de omgang met politici (ook buitenlandse), hij gaat in op de eisen die gesteld werden aan het vak beveiliger (aanslagen op andere wereldleiders werden nagespeeld om er van te leren) en we leren Honecker kennen vanuit een ander perspectief - zijn omgang met familie, zijn voorliefde voor de jacht en zijn afkeer voor buitenlandse reizen. Het boek bevat een foto van de uitreiking van een Karl-Marx-Orden (zijn vijfde) aan Honecker in 1987. taal: D.

• David Heather, DDR Posters, Ostdeutsche Propagandakunst / The Art of East German Propaganda. Prestel Verlag, 2014. ISBN 978-3791348087

Een schitterend uitgevoerd boek met een overzicht van posters die in de agitatie en de propaganda werden ingezet door de DDR staatsorganen. Het accent ligt op de eerste 25 jaar van het bestaan de DDR - later werden posters minder belangrijk in de agiprop omdat er andere media beschikbaar kwamen. Het boek geeft een mooi beeld van de wijze waarop en de thema's waarvan de DDR-bevolking moest worden overtuigd. Taal: D en E.

• Hans-Hermann Hertle & Gerd-Rüdiger Stephan, Das Ende der SED. Die letzten Tage des Zentralkomitees. Berlin, Ch. Links Verlag. 1997, ISBN 3-86153-143-7, 1. Auflage.

In de eerste 100 pagina's wordt een analyse gegeven over het laatste jaar van de SED en daarmee ook van de DDR. Vervolgens volgen bijna 400 pagina's met de notulen van de laatste vergaderingen van het Centraal Comité. Ontluisterd om te zien hoe het in de partijtop er aan toeging en hoe men probeerde te redden wat er te redden was. Triest om te lezen dat de acute problemen veelvuldig worden genegeerd, leiderschap ontbreekt en dat men veel bezig is met de eigen posities. 'Dit moet in het verslag, anders kan ik niet thuis komen'. Een stevig en zeer interessant boek. Taal: D.

• Lothar Herzog, Honecker Privat. Ein personenschützer berichtet. Berlin, Das Neue Berlin. 2012, ISBN 3-86153-143-7, 2. Auflage.

Herzog beschrijft voorvallen uit zijn carrière als kelner. Hij was als medewerker van de geheime dienst (Stasi) verantwoordelijk voor de verzorging en beveiliging van DDR-kopstukken. Hij beschrijft tafereeltjes uit hun leven en zijn ervaringen in de voorbereiding van staatsbezoeken, ontvangsten en buitenlandse reizen. 12 jaar werkte hij voor Honecker, zonder ooit met hem diepgaand te spreken. Van de een op de andere dag mocht hij niet meer voor hem werken. Taal D.

• Erich Honecker, Letzte Aufzeichnungen. Edition Ost, Verlag Das Neue Berlin. 2012, ISBN 978-3-360-01837-3, 3. Auflage

De zwanenzang van Erich Honecker. In het boek zijn de dagboekaantekeningen opgenomen die hij maakte tussen 29 juli 1992 en 7 januari 1993. In die periode zat hij in de gevangenis - zwaar ziek, maar zijn communistische idealen heeft hij nog steeds. Naast dat hij zijn proces becommentarieert, geeft hij ook zijn visie over de voormalige Sovjetleider Gorbatsjov, die hij verwijt de instorting van het communistisch blok te hebben veroorzaakt, zonder dat hij een alternatief had. Het boek is uitgebreid geannoteerd, waardoor de aantekeningen van context worden voorzien. Taal: D.

• In the Shadow of Stalin's Boots. Visitors'  Guide to Memento Park. Budapest, Private Planet Books 2010, ISBN 978-963-86881-9-4

Hoewel in formele zin dit boek niet over de DDR gaat, maar over het communistische Hongarije; is het zonder meer interessant voor geïnteresseerden van geschiedenis van de Koude Oorlog. In Boedapest zijn veel beelden uit de communistische tijd in een beeldentuin bij elkaar gezet (Memento Park). Het boekje geeft achtergronden van en duiding bij de beelden. Een bezoek aan het park is de moeite waard; het boekje is ook zonder een bezoek een aanrader: Taal: E.

• Egbert Jacobs, Oost-Berlijns Dagboek. De laatste maanden van de DDR. Gibbon Uitgeefagentschap. 2012, ISBN 978 94 9136 300 9.

Jacobs beschrijft zijn ambassadeurschap in de DDR: april 1989 - oktober 1990. Wat begon als een "gewone" post werd een plaats in de focus van de wereldgeschiedenis. Jacobs besteedt veel aandacht aan politieke ontwikkelingen (2+4-onderhandelingen); en helaas minder aan de lokale veranderingen. De mooiste uitspraak in de context van deze website: "Wat een krankzinnige speldjes-, ordetekenen- onderscheidingen-fetisjisten waren de DDR-leiders toch". (p.151) Taal: NL.

• Egon Krenz, Herbst '89. Edition Ost, Verlag Das Neue Berlin. 2009, ISBN 978-3-360-01806-9

Krenz - de laatste leider van de SED en het laatste door de "Volkskammer" gekozen staatshoofd van de DDR - geeft een fascinerende kijk op de laatste dagen van het communistische regiem van de DDR. Krenz beschrijft minutieus wat er gebeurde: de coup tegen Honecker, de grote demonstraties, het openen van de muur en uiteindelijk zijn eigen afzetting. Hoewel hij de verantwoordelijkheid niet ontloopt, doet hij zijn best de lezer een positief beeld te geven over zijn eigen rol. Taal: D.

• Egon Krenz, Gefängnis-Notizen. Edition Ost, Verlag Das Neue Berlin. 2009, ISBN 978-3-360-01801-4

Krenz beschrijft in dit boek de periode na zijn veroordeling in het bijzonder zijn gevangenschap. Het boek is enigszins onsamenhangend. Van ervaringen met medegedetineerden tot visies op het communisme, ervaringen als lid van het Politburo, de juridische procedures en zijn visie op de BRD. Alles komt aan de orde - een echte pointe heeft het boek niet. Krenz hamert er op dat de juridische oordelen in de  BRD zeer politiek gekleurd zijn. Volgens hem is de vervolging van DDR-functionarissen veel steviger dan die van de Nazi-functionarissen destijds. Taal: D.  

• Egon Krenz (Herausgeber), Walter Ulbricht. Zeitzeugen erinnern sich. Verlag Das Neue Berlin. 2013, ISBN 978-3-360-02160-1 

Een kloek boek (607 pagina's) waarin tijdgenoten een beeld geven in de vorm van persoonlijke herinneringen van Walter Ulbricht en de tijd waarin hij leiding gaf aan de DDR. Het is een weinig kritische beschouwing; er wordt een zeer positief beeld geschetst van de Duitse leider. Een ander punt van kritiek is dat sommige geïnterviewden wel heel erg perifere herinneringen hebben aan Walter Ulbricht. Taal: D.

• Siegfried Prokop, Ulbrichts Favorit. Auskünfte von Alfred Neumann. Edition Ost, Das Neue Berlin. 2009, ISBN 978-3-360-01807-6

De auteur geeft woordelijk een serie gesprekken weer die hij voerde met voormalig "Politbüro"-lid Alfred Neumann. Hij maakte van dichtbij zowel partijleider Walter Ulbricht als Erich Honecker mee. Deze blik van een 'insider', maakte het boek waardevol. Over Honecker is hij uitermate kritisch en verwijt hem economisch en politiek wanbeleid dat bijdroeg aan de ondergang van de DDR. Over Ulbricht is hij veel milder. De interviewer is kritisch en heeft blijkens zijn vragen een zeer goede kennis van de historie en van de DDR. Taal: D.

• Karl-Eduard von Schnitzler, Meine Schlösser oder Wie ich mein Vaterland fand. Verlag Neues Leben, Berlin. 2010, ISBN 978-3-335-01769-5

Von Schnitzler was journalist uit marxistisch hout gesneden - zijn rolopvatting was dat een journalist een bijdrage moest leveren aan de instandhouding van de socialistische staat. Dit boek verscheen eerder in 1989 - het laatste jaar van de DDR. Op voorwoord en nabeschouwing na, is het boek niet aangepast. Dat maakt dat de tekst onvervalst propagandistisch aandoet. In het boek beschrijft hij persoonlijke ervaringen en hoe hij van jonker socialist werd. In de nabeschouwing - uit 1995 - geeft hij aan dat er weinig deugt van de BRD en dat de DDR en de Sovjet-Unie echt ondergewaardeerd zijn. Het boek bevat een foto waarop de auteur de Karl-Marx-Orden ontvangt. Verder geeft hij aan dat hij de "Theodor-Körnerpreis", de "Nationalpreis" en tweemaal de "Medaille für vorbildlichen Grenzdienst" door hem foutief aangeduid als "Medaille für hervorragenden Grenzdienst" (p.45) ontvangen te hebben. Taal: D.

• Ulrich Völklein, Honecker. Eine Biographie. Aufbau Taschenbuch Verlag, 2003, ISBN 3-7466-1921-1

Een bijzonder interessante biografie van de politicus die de jaren 70 en 80 leiding gaf aan de DDR: Erich Honecker. Zijn levensverhaal wordt genuanceerd verteld en geplaatst binnen de historische context. Frappant is de parallellie tussen hoe Honceker aan de macht kwam - door Walter Ulbricht af te zetten - en hoe zijn opvolger Egon Krenz aan de macht kwam, alsof het zelfde draaiboek is gehanteerd. Interessant in het verband van deze website is dat beschreven wordt dat Honecker in de zomer van 1955 de "Vaterländischer Verdienstorden in Gold" van president Wilhelm Pieck ontving voor zijn inzet als voorman van de jeugdorganisatie FDJ. Taal: D.

• Klaus-Dieter Baumgarten, Erinnerungen. Autobiographie des Chefs der Grenztruppen der DDR. Edition Ost im Verlag Das Neue Berlin. 2009, ISBN 978-3-360-01095-7, 2. Auflage.

Interessant, goed geschreven, levensverhaal van de chef van de Grenstroepen van de DDR en plaatsvervangend minister van Nationale Verdediging. Zijn persoonlijke visie op het grensregiem van de DDR - ook door West-Duitse grensbewaking vielen doden - en zijn levenservaringen worden beschreven. Ook zijn vervolging en zijn gevangenisstraf komen in het boek aan de orde. Een boeiend perspectief van de andere kant van de grens. Taal: D.

• Kai Diekmann, Die Mauer. Fakten. Bilder. Schicksale. Piper Verlag, München. 2011, ISBN 978-3-492-05485-0, 2. Auflage.

Een zeer boeiend boek dat beschrijft welke ontwikkelingen leidden tot de bouw van de Muur, hoe het DDR-grensregiem in elkaar stak en hoe uiteindelijk de Muur werd geopend. Historische feiten worden afgewisseld met persoonlijke ervaringen van slachtoffers, maar ook van grensbewakers. In de marge komt ook onderscheiding aan de orde ("Verdienstmedaille der NVA in Gold") die DDR-militairen konden kregen voor het verhinderen van grensdoorbraken. Taal: D.

• Torsten Diedrich, Hans Ehlert, Rüdiger Wenzke, Handbuch der bewaffneten Organe der DDR. Verlagsgruppe Weltbild GmbH. 2007, ISBN 3-8289-0555-2.

Een gedegen en kloek handboek (719 pagina's) met daarin artikelen over de verschillende bewapende organen van de DDR, zoals de volkspolitie, de grenstroepen, Stasi, de douane, de burgerbescherming en de transportpolitie. Aan alle diensten zijn vergelijkbare hoofdstukken gewijd, waarin de taken en de historische ontwikkeling worden beschreven. Taal: D.

• Klaus Froh, Rudiger Wenzke, Die Generale und Admirale der NVA. Ein biographisches Handbuch. Berlin, Ch. Links Verlag. 2007, ISBN 978-3-86153-438-9, 5. Auflage.

Bevat biografische schetsen van alle generaals en admiraals van het Oost-duitse leger: NVA. (Generaals van de Volkspolizei en de Staatssicherheit vinden geen plaats in dit boek). Het boek geeft een goed inzicht in hoe het leger werd aangestuurd en bevat tal van lijstjes met feiten. Minder een boek om te lezen, maar meer een - overigens zeer gedegen - naslagwerk. Taal: D.

• Heinz Geyer, Zeitzeichen. 40 Jahre in Spionageabwehr und Aufklärung. Kai Homilius Verlag. 2007, ISBN 978-3-89706-859-9.

De schrijver, Generalmajor Heinz Geyer, was werkzaam bij het "Ministerium für Staatssicherheit der DDR" en meer in het bijzonder vanaf 1982 als stafchef van de afdeling "Hauptverwaltung Aufklärung" (HVA, of HV A). Deze afdeling was de buitenlandse veiligheidsdienst van de DDR - ze waren verantwoordelijk voor de politieke, militaire, economische en technische spionage. Hoewel zijn ervaringen zonder twijfel tot een goed boek hadden kunnen leiden, beschrijft hij - vrij onsamenhangend - ervaringen uit zijn leven. Taal: D.

• Theodor Hoffmann, Das letzte Kommando. Ein Minister erinnert sich. Verlag E.S. Mittler & Sohn GmbH, 1993, ISBN 3 8132 0420 0

Hoffmann was als minister en chef van het Volksleger actief in het laatste jaar dat de DDR bestond. In dit kloeke boek beschrijft hij zijn gedetailleerde herinneringen. Op de voet is te volgen hoe het denken over de toekomst van de DDR veranderde. Van een zelfstandige staat met een leger; naar een Duitsland met twee legers, tot een Duitsland dat de NVA (het nationale volksleger) afschafte. Taal: D.

• Lars-Broder Keil & Sven Felix Kellerhoff, Mord an der Mauer. Der Fall Peter Fechter. Quadriga, Berlin. 2012, ISBN 978-3-86995-042-6

Zonder twijfel is Peter Fechter het bekendste slachtoffer dat stief aan de Berlijnse Muur. Op 17 augustus 1962 ondernam de 18-jarige een vluchtpoging samen met zijn collega Helmut Kulbeik. Fechter werd geraakt door een kogel van de grenswachten; Kulbeik bereikte West-Berlijn. Fechter bleef bloedend liggen – 3 meter van West-Berlijns grondgebied. Na 50 minuten werd hij afgevoerd. Foto’s hiervan gaan de wereld over. Dit boek bevat een nauwkeurige reconstructie van de voorbereiding van de vlucht tot en met de vervolging van de twee grenswachten die worden veroordeeld in 1997. Taal: D.

• Hans-Georg, Bernd Biedermann & Wolfgang Kerner, Paraden und Rituale der NVA: 1956-1990. edition berolina, Berlin, 2014, ISBN-13: 978-3958410114

Een mooie beschrijving van de gebruiken en rituelen die zich in de 34 jaar dat het Duits Volksleger bestond, hebben ontwikkeld. Het boek bevat ook een hoofdstukje over onderscheidingen. De auteurs geven aan dat onderscheidingen met name sinds de jaren 80 hun exclusiviteit verloren. Niet een bijzondere prestatie werd beloond, maar men kreeg een onderscheiding om dat men aan de beurt was. Een onderscheiding werd vooral interessant gevonden vanwege de financiële premie die er vaak mee samenhing. Taal: D.

• Philipp Springer, Bahnhof der Tränen. Die Grenzübergangsstelle Berlin-Friedrichstraße. Berlin, Ch. Links Verlag. 2013, ISBN 978-3-86153-719-9, 1. Auflage.

Vanaf 1961 tot in 1990 was het S- en U-Bahnstation Friedrichstrasse een grenspost tussen de DDR en West-Berlijn. In het boek worden de maatregelen beschreven om het grensregiem steeds verder te perfectioneren. Daarnaast staan er vele individuele getuigenissen beschreven van mensen die op de een of andere manier met de grens van doen hadden: controleur van paspoorten, mensen die gevlucht zijn, mensen die DDR op een legale wijze verlieten, iemand die werkte in de zogenaamde Intershop, waar westerse waren tegen westerse deviezen werden verkocht. Zeer boeiend boek! Taal: D.

• Rüdiger Wenzke, Nationale Volksarmee, Die Geschichte. Bucher Verlag, 2014, ISBN 978-3765820489

Dit boek staat vol met prachtige illustraties, waaronder ook een aantal van medailles en andere onderscheidingstekens. In korte hoofdstukken worden tal van onderwerpen toegelicht als de voorlopers van het nationale leger, als bijvoorbeeld de volkspolitie die in kazernes is gehuisvest, de ontbinding van het leger in 1990, en gebruiken en tradities. Het boek is absoluut een aanrader om meer te leren over tal van aspecten over het DDR-leger. Taal: D.

• Birgit Rasch, Gunnar Dedio, Ich. Erich Mielke. Psychogramm des DDR-Geheimdienstchefs. Sutton Verlag, 2015, ISBN 978-3-95400-555-0.

Dit prachtig geïllustreerde boek bevat een reconstructie van het leven van de chef van de geheime dienst van de DDR: Erich Mielke. Van zijn opkomst tot zijn ondergang wordt zijn leven beschreven aan de hand van interviews en documenten. Het boek bevat mooie foto's - jammer is wel dat daarin steeds met een rood kadertje Mielke wordt aangeduid - dat gaat ten koste van de beleving. Taal: D.

• Hannes Bahrmann, Christoph Links. Chronik der Wende. Berlin, Ch. Links Verlag. 1999, ISBN 3-86153-187-9.

In dit boek worden de belangrijkste gebeurtenissen beschreven van dag-tot-dag van 7 oktober 1989 tot en met 18 maart 1990: de periode van de grote veranderingen in de DDR. Van de leidende partij SED wordt afscheid genomen en komen vrije verkiezingen. De grote maatschappelijke veranderingen die uiteindelijk leiden tot aansluiting BRD worden uitgeput beschreven. Taal: D.

• Guus Gonggrijp, Munitiefabriek van de Vrede, Zeven jaar PR voor de DDR. Amsterdam, 2021, ISBN 9789086050246.

Gonggrijp had communistische sympathieën en is in de jaren 80 van de vorige eeuw van Nederland naar de DDR verhuisd om mede vorm te geven aan het socialisme op Duitse bodem. Hij werkte als tolk en vertaalde vooral propagandateksten gericht op de Nederlandse bevolking. Het boek  is een bundeling van eerder verschenen columns en enkele nieuwe teksten waarin hij op scherpe wijze het leven in de DDR karakteriseert en tevens van een kritisch Nederlands perspectief voorziet. Echt een leuk boek om te lezen! Enige kritische opmerking betreft de aanduiding van een medaille die zou zijn toegekend "Kampforden Richard Sorge" (pagina 43). Bij mijn weten heeft die nooit bestaan. Taal: NL.

• Ewald Köning, Menschen, Mauer, Mythen. Deutsch-deutsche Notizen eines Wiener Korrespondenten. Halle (Saale), itteldeutscher Verlag 2014, ISBN 978-3-95462-133-0

Köning beschrijft zijn belevenissen als Oostenrijkse correspondent in Bonn en Berlijn tijdens de "Wende". Hij tracht de feiten te scheiden van de fictie die inmiddels is ontstaan over deze periode. Zo blijkt de journalist Ehrman niet degene die Günter Schabowski het befaamde antwoord: "Das tritt nach meiner Kenntnis - ist das sofort, unverzüglich" ontlokt dat leidde tot de val van de muur - hoewel hij dat claimt. Het was een reactie op een vraag van Peter Brinkmann. Bij sommige uitspraken van Köning zijn overigens ook vraagtekens te plaatsen. zo noemt hij Peter Fechter (p.22) de eerste dode aan de muur, terwijl dat toch Günter Liftin op 24 augustus 1961 was. Verder wordt over Mielke (minister van Staatsveiligheid) gezegd (p.96) dat hij de uitspraak "Aber ich liebe euch doch alle!" deed na de "Wende", terwijl hij dat deed tijdens een zitting van de "Volkskammer" op 13 november 1989. Verder een zeer lezenswaardig boek. Taal: D.

• Ploetz, Die Deutsche Demokratische Republik. Daten, Fakten, Analysen. Sonderausgabe der RM Buch und Medien Vertrieb GmbH. 2004, ISBN 3898363473.

Het overgrote deel van het boek dateert uit 1987 en geeft analyses over maatschappelijke terreinen en is in dat perspectief een historische document zonder dat het 'einde van de DDR' daar een rol in speelt. Op een aantal punten is het wel geactualiseerd: er is een kroniek 1987 - 1990 toegevoegd, een nawoord en necrologie van inmiddels overleden personen. Taal: D.

• Peter Pragal, Ihr habt es aber schön hier! Als West-Korrespondent in der DDR. Piper München Zürich 2012, ISBN 978-3-492-26428-0, 2. Auflage.

De West-Duitse journalist Pragal beschrijft zijn correspondentschap in Oost-Berlijn. Naast dat hij alledaagse belevenissen weergeeft als hoe het zijn kinderen op school vergaat, komen er ook ervaringen met de Stasi naar voren - die hij inkleurt met kennis van zijn Stasi-dossier. Pragal speelt een rol in de MfS-'Revisor'-case én is de journalist die Kurt Hager (secretaris Centraal Comité van de SED) de uitspraak: "Würden Sie, wenn Ihr Nachbar seine Wohnung neu tapeziert, sich verpflichtet fühlen, ebenfalls neu zu tapezieren?" weet te ontlokken als reactie op hervormingen in de Sovjet-Unie. Taal: D.

• Friso de Zeeuw, Fascinatie DDR. Malherbe & Partner. 2007, ISBN 978 90 75717 70 9

Een aanrader! Dit boek is een toegankelijke en prettig geschreven introductie in de DDR. De Zeeuw beschrijft in 21 hoofdstukken bijzonderheden van de DDR. Verder bevat het boek 12 interviews met mensen over hun DDR-ervaringen. Over sommige details is discussie mogelijk. Klopt het dat er 562 verschillende onderscheidingen eind jaren 80 waren? (p.65) En vielen op 17 augustus 1962 de eerste dodelijke schoten aan de Muur? (p.50). Günter Liftin werd op 24.08.1961 en Jörgen Schmidtchen werd op 18.04.1962 neergeschoten aan de Muur. Een kniesoor die daar op let. Taal: NL.

• Friso de Zeeuw, De tastbare DDR. Museum van de 20e Eeuw & Stichting DDR-Collectie ddr-museum.nl. 2019, ISBN 978 90 830 3250 4

Een prachtig geïllustreerd boek, dat uitermate goed geschreven is. Aan de hand van de vele voorwerpen die De Zeeuw c.s. verzameld hebben, wordt een goed inzicht gegeven in de geschiedenis van en het leven in de DDR. Ook voor mensen die niet bekend zijn met de DDR een heel goed boek om mee te starten; en de ervaren lezer vindt zeker weer nieuwe inzichten. Taal: NL.

• F. Springer, Quadriga. Een eindspel. Amsterdam - Antwerpen Em. Querido's Uitgeverij. 2010, ISBN 978 90 214 3897 9. Eerste en tweede druk.

Een roman geschreven door de voormalige Nederlandse ambassadeur in de DDR. Het verhaal waarin onvervulde liefde een rol speelt, vindt plaats in de laatste jaren van de DDR en in de periode daarna. De sfeerbeschrijving en de beschrijving van de politieke kopstukken is zeer realistisch. (De schrijver vergist zich op p.46 door "Marx-Engels-Platz" als "Marx-Lenin-Platz" aan te duiden. Ik heb hem daar op gewezen en in latere drukken is de fout hersteld!) Taal: NL.

• Annett Hoogvliet, Vrijheid - Wanneer ben ik eindelijk vrij? Zoetermeer, Free Musketiers. 2012, ISBN 978-90-484-2730-7

Annet Hoogvliet vertelt over een zeer spannende periode in haar leven: de vlucht uit de DDR via Hongarije uiteindelijk naar de BRD in 1989. Haar persoonlijke vrijheid heeft ze gewonnen, de opbouw van een nieuw leven in het Westen gaat goed, maar het gemis van haar familie en haar beste vriendin doet haar veel verdriet. De opluchting is dan ook groot als haar beste vriendin ook de DDR ontvlucht en uiteindelijk de muur valt waardoor ze haar familie in de armen kan sluiten. Een bijzonder verhaal - mooi dat het is vastgelegd in een boek. Taal NL.

• Michael Philipp, Are Communists Allowed to Dream? The Gallery of the Palace of the Republic, Munich, 2017, ISBN-13: 978-3791357522, p.31.

Een analyse en beschouwing van alle werken die in de centrale ontvangsthal hingen van het Palast der Republik. Het boek is bijzonder mooi geïllustreerd. Het is de catalogus die hoorde bij een tentoonstelling van Museum Barberini. Taal: E.

• Peter Tichatzky, Bunte DDR-Briefmarkenwelt. Eulenspiegel Verlag. 2011, ISBN 978-3-359-02297-8

Een prachtig geïllustreerd boek waarin de historie van de DDR-postzegels en het verzamelen van postzegels in de DDR wordt besproken. Met name de kleine hoofdstukjes over de politieke bemoeienis met het ontwerp van postzegels vond ik interessant om te lezen. De meer filatelistische onderwerpen zijn zonder twijfel voor anderen interessant. Het boek eindigt met een overzicht van de mooiste DDR-zegels: een zegel uit ieder jaar dat de DDR bestond. Taal: D.