I-12 Scharnhorst-Orden
"Scharnhorst-Orden" type a
Deze foto is gemaakt in het "Militärhistorisches Museum der Bundeswehr" te Dresden op 24 oktober 2023.Achtergronden
De Nationale Verdedigingsraad adviseert op 13 oktober 1965 positief over het instellen van de "Scharnhorst-Orden"; de ministerraad besluit daartoe op 17 februari 1966. In het "Gesetzblatt" van 1 maart 1966 werd dit besluit openbaar gemaakt. De orde werd ingesteld naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van het Nationale Volksarmee (NVA).
De medaille werd toegekend voor:
buitengewone militaire prestaties;
het leiding geven aan de troepen;
een grote persoonlijke inzetbereidheid bij de vervulling van opdrachten tot bescherming van de DDR en versterking van de landverdediging;
het verder ontwikkelen van de militaire wetenschap en techniek;- versterken van de militaire banden met de socialistische broederlanden.
De medaille kon worden toegekend aan individuen en collectieven. Een persoon kon in de regel slechts een maal met deze medaille worden onderscheiden. Bij de toekenning van de medaille hoorde een oorkonde en een geldpremie van 5.000 mark. De medaille werd op de linkerborst gedragen.
Van de "Scharnhorst-Orden" zijn 239 toekenningen bekend - daarmee is het een van de minst toegekende onderscheidingen van de DDR.
Orden die door de staat werden toegekend, konden ontnomen worden in geval van onwaardig gedrag, het verliezen van het DDR-staatsburgerschap en het bekend worden van nieuwe feiten nadat de orde was toegekend en die zouden hebben verhinderd dat de orde zou worden toegekend.
Op 20 februari 1990 maakte het "Gesetzblatt" het Staatsraadbesluit van 5 februari 1990 wereldkundig dat staatsorden tot nader order niet meer werden toegekend en dat het betalen van een eventueel daarmee verbonden premie werd gestaakt. Dit besluit had dus ook betrekking op de 'Scharnhorst-Orden".
Bijzonder in dit verband is dat er wel een ontwerp is gemaakt voor een Scharnhorst-Orden die bestemd was - na de eenwording met de BRD - voor het leger dat op het voormalige DDR-grondgebied actief zou zijn. Ten tijde van gesprekken over de Duitse eenwording was een van de scenario's dat in de nieuwe Duitse staat twee legers naast elkaar zouden bestaan. Dus was de redenering dat er dan ook nieuwe onderscheidingen zouden moeten komen voor het voormalige DDR-leger die niet meer de associatie hadden met de symbolen van de DDR. Minister Eppelmann (voor ontwapening en verdediging) was in 1990 de opdrachtgever voor de nieuwe orden en medailles.
De medaille is ontworpen door de graficus Klaus Bensdorf; het portret van Scharnhorst is ontworpen door de beeldhouwer Fritz Schulz.
Typen medailles
In de "DDR Spezialkatalog Band I" van Bartel worden drie typen onderscheiden van de "Scharnhorst-Orden".
(1966 - 1972) type a: verguld zilver (.900) 45,8 x 42,3 mm (met oogje), achterzijde 5 ronde inkepingen
(1973 - 1980) type b: non-ferrometalen, achterzijde 1 ronde inkeping
(1980 - 1989) type c: 46 x 42,6 mm (met oogje), achterzijde geen inkepingen
Interimsspange "Scharnhorst-Orden" type a.
Deze foto is gemaakt in het "Militärhistorisches Museum der Bundeswehr" te Dresden op 24 oktober 2023.Publicatie Neues Deutschland, 2 maart 1966
In de SED-partijkrant "Neues Deutschland" werd aandacht besteed aan het toekennen van de eerste "Scharnhorst-Orden" ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van de NVA - het leger van de DDR. Walter Ulbricht - de voorzitter van de Staatsraad - reikte de orden uit aan Armeegeneral Heinz Hoffmann (minister van Nationale verdediging) en Admiral Waldemar Verner (plaatsvervangend minister van Nationale Verdediging). Dit bericht staat op pagina 1 van de krant. Pagina 2 bevat een foto van de nieuwe orde en het bericht dat een aantal militairen wordt onderscheiden met de "Vaterländischer Verdienstorden" in Silber en Bronze. Ook werd een aantal bevorderingen gemeld, onder andere die van Heinz Keßler - de latere minister van Nationale verdediging - tot Generaloberst.
Van links naar rechts: Erich Honecker, Walter Ulbricht, Waldermar Verner en Heinz Hoffmann. De laatste twee zijn net onderscheiden met de Scharnhorst-Orde
Ontwerp
Ontwerp van de "Scharnhorst-Orden" - variant III uit 1966. De definitieve versie van de medaille werd in blauw uitgevoerd in plaats van in rood.
Met potlood zijn de maten van de medaille aangegeven.
Deze foto is gemaakt in het "Militärhistorisches Museum der Bundeswehr" te Dresden op 24 oktober 2023.Bronnen
Frank Bartel, Auszeichnungen der Deutschen Demokratischen Republik von der Anfängen bis zur Gegenwart, Berlin 1979, p. 108.
Frank Bartel, DDR Spezialkatalog 1949-1990 Band I, Staatliche Auszeichnungen, Berlin, 2003, p. 16 - 17.
Diedrich, Torsten e.a. (red.) Handbuch der bewaffneten Organe der DDR, Augsburg: Weltbild, 2007, p. 113.
Klaus H. Feder, Die zeit danach, Kameradschaften und Traditionsvereine der NVA der DDR nach 1990, Schönau, 2022, p. 12.
Klaus H. Feder, Militärische Orden der Deutschen Demokratischen Republik, Berlin, 2011.
Klaus H. Feder & Uta Feder, Auszeichnungen im Ministerium für Staatssicherheit der DDR, Rosenheim 1996, p. 120 - 129.
Klaus Froh, Rüdiger Wenzke, Die Generale und Admirale der NVA. Ein biographisches Handbuch. Berlin, 2007.
Ralph Pickard, Stasi Decorations and Memorabilia, Volume III, Lorton Virginia, 2018, p. 862 - 865.
Günther Tautz, Orden und Medaillen. Staatliche Auszeichnungen der Deutschen Demokratischen Republik, Leipzig, 1983, p. 116, 175.
Rüdiger Wenzke, Nationale Volksarmee, Die Geschichte. Bucher Verlag, 2014, p. 90.