DDR Medailles - NVA Stadtkommandantur [II]

NVA Stadtkommandantur Berlin Ehrengaben

Beschrijving

Achtergronden

De "Stadtkommandantur" (stadcommandant) van Berlijn (hoofdstad van de DDR) werd ingesteld op 23 augustus 1962. De instelling vormde een schending van de gedemilitariseerde status van Berlijn, om die reden behandelden de drie westerse geallieerden de commandant als non-existent. De "Stadtkommandantur" voerde aanvankelijk het bevel over de grenstroepen in en rond Berlijn. Vanaf 1971 werden de grenstroepen anders georganiseerd en de "Stadtkommandantur" kreeg een representatieve en protocollaire functie, met de volgende taken: militaire ceremonies, ontvangsten, zorg voor buitenlandse gasten, begrafenisparades, muziekparades, bewaking- en beveiligingstaken. De commandant had de volgende onderdelen onder zijn bevel: het 'Wachregiment "Friedrich Engels"', het 'Stabsmusikkorps', het informatiecentrum bij de Brandenburger Tor en een "Kommandantendienstzug".

Vanaf 1971 rapporteerde de stadcommandant direct aan het ministerie van Nationale Defensie. De volgende personen vervulden de rol van stadcommandant: 1962 - 1971: Generalleutnant Helmut Poppe; 1971 - 1978: Generalleutnant Arthur Kunath; 1978 - 1989: Generalleutnant Karl-Heinz Drews; 1990 (januari - september): Generalmajor Wolfgang Dombrowski; 1990 (1 en 2 oktober): Oberstleutnant Detlev Wendorf.

De stadscommandant had verschillende zogenaamde "Ehrengaben" die hij kon verstrekken. (Op deze pagina worden verschillende eregeschenken weergegeven.) Deze werden verstrekt aan buitenlandse gasten in het kader van "militärpolitische Auslandinformation". Een bezoek aan het "Informationszentrum Brandenburger Tor" was vaak een onderdeel van het programma. Bijvoorbeeld in 1984 bezochten 992 delegaties met in totaal 12.720 deelnemers Brandenburger Tor. In 1988 werden 2.250 medailles, 10.000 onderscheidingstekens, 50 medaillecassettes, 2.000 etuis, 25 cassette-etuis voor plaquettes van hout en messing en 2.000 fotomappen uitgereikt.

Op deze tekening is een van de taken die onder verantwoordelijkheid van de Stadtkommandantur Berlin vielen: het Wachregiment "Friedrich Engels" geportretteerd bij het uitoefenen van een van de taken, namelijk: de erewacht bij de Neue Wache. Aardig is het perspectief - zeker omdat een aantal van de getoonde gebouwen niet meer bestaan. Van links naar rechts "Mahnmal für die Opfer des Faschismus und Militarismus" ("Neue Wache"), "Museum für Deutsche Geschichte" ("Zeughaus"), "Palast der Republik" (inmiddels gesloopt en vervangen door door "Humboldt Forum"), "Amtssitz des Staatsrats der DDR" ("European School of Management and Technology"), "Ministerium für Auswärtige Angelegenheiten" (gesloopt), "Palais Unter den Linden" ("Kronprinzenpalais"). De tekening is gedateerd in 1976. De naam is niet te ontcijferen: Ernesto Müster?

Medaille 13. August 1961

Van deze medaille is een goudkleurige en een zilverkleurige medaille bekend. De ronde medaille is gemaakt van non-ferrometalen en is niet draagbaar. Hij meet 6 cm in diameter en is 4 mm dik. Het gewicht van de zilverkleurige medaille bedraagt 79,7 gram (gefotografeerde medaille) en goudkleurige weegt 75,4 gram.

Op de voorzijde staat 'Brandenburger Tor' afgebeeld, waarbij de quadriga is getooid met de vlag van de DDR. Onder de afbeelding staat de volgende tekst: "13. AUGUST 1961 BERLIN · HAUPTSTADT DER DEUTSCHEN DEMOKRATISCHEN REPUBLIK". (13 augustus 1961, Berlijn · hoofdstad van de Duitse Democratische Republiek). Op deze dag werd west-Berlijn afgegrendeld met een muur van prikkeldraad van het oostelijk deel. De afzettingen werden snel daarna in steen en beton opgetrokken en de grens was zeer lastig te passeren. Deze situatie duurde tot 9 november 1989. Toen lieten soldaten van de grenstroepen grote groepen DDR-burgers de grens passeren na een aankondiging van politbureau-lid Günter Schabowski in een persconferentie dat iedere DDR-burger vanaf dat moment vrij was om de grens over te gaan. "Das tritt nach meiner Kenntnis … ist das sofort, unverzüglich.“ (Het geldt naar mijn weten ... direct, meteen).

Aan de achterzijde is het beeldmerk van de NVA (Nationale Volksarmee) afgebeeld, bestaande uit het staatswapen van de DDR omgeven door de tekst: "FÜR DEN SCHUTZ DER ARBEITER-UND-BAUERN-MACHT" (voor de bescherming van de arbeiders- en boerenmacht). Om de tekst staan twee lauriertwijgjes heen.

De zilverkleurige medaille werd o.a. aangeboden in een grijzen plastic etui van 9,5 bij 13 cm. Aan de voorzijde staat een NVA-soldaat afgebeeld. Aan de binnenzijde is de tekst opgenomen: "NATIONALE VOLKSARMEE Stadtkommandantur der Hauptstadt der DDR Berlin" (nationaal volksleger stadscommandant Berlijn, hoofdstad van de DDR).

De goudkleurige medaille werd o.a. aangeboden in een set met daarin ook de Medaille Brandenburger Tor - Fernsehturm.

De medaille is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen vanaf 1973.

De medailles werden uitgereikt in een doosje of in een plastic mapje. Van die laatste zijn verschillende versies bekend met een verschillende opdruk.

Medaille Brandenburger Tor - Fernsehturm

Van deze medaille is een goudkleurige en een zilverkleurige medaille bekend. De ronde medaille is gemaakt van non-ferrometalen en is niet draagbaar. Hij meet 6 cm in diameter en is 4 mm dik. Het gewicht van de goudkleurige medaille bedraagt 74,8 gram (gefotografeerde medaille), maar er zijn ook versies van 82,6 gram bekend. Het gewicht van de zilverkleurige medaille bedraagt 82,4 gram (gefotografeerde medaille).

Op de voorzijde staat 'Brandenburger Tor' afgebeeld, waarbij de quadriga is getooid met de vlag van de DDR. Onder de poort staat de volgende tekst: "BERLIN · HAUPTSTADT DER DDR". (Berlijn · hoofdstad van de Duitse Democratische Republiek). Daarachter is de "Fernsehturm" afgebeeld. Deze TV-toren is met een lengte van 368 meter het hoogste gebouw van Duitsland. Op 3 oktober 1969 werd de toren door Walter Ulbricht ingehuldigd samen met zijn vrouw Lotte. Op dat moment begon ook de tweede TV-zender in de DDR, DFF 2.

De medaille werd o.a. aangeboden in een grijzen plastic etui van 9,5 bij 13 cm. Aan de voorzijde staat een NVA-soldaat afgebeeld. Aan de binnenzijde is de tekst opgenomen: "NATIONALE VOLKSARMEE Stadtkommandantur der Hauptstadt der DDR Berlin" (nationaal volksleger stadscommandant Berlijn, hoofdstad van de DDR).

De goudkleurige medaille werd o.a. aangeboden in een set met daarin ook de Medaille 13. August 1961.

De medaille is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen vanaf 1973.

Type 1: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig zonder stropdas - voorzijde

Plaquette en speldje grenssoldaat met helm

De rechthoekige plaquette is gemaakt van non-ferrometalen en is niet draagbaar. Hij meet 5 bij 7 centimeter. Het gewicht van de zilverkleurige plaquette met de zilverkleurige soldaat bedraagt 110,5 gram. Het gewicht van de zilverkleurige plaquette met de goudkleurige soldaat bedraagt 108,1 gram (gefotografeerde plaquettes).

Op de voorzijde staat een gehelmde grenssoldaat. Op achtergrond staat 'Brandenburger Tor' afgebeeld, met daarachter een aantal oost-Berlijnse hoogtepunten als het toenmalige Hotel Stadt Berlin, Rode Raadhuis, de wereldklok op de Alexander Platz, de Fernsehturm, en het inmiddels afgebroken Lenin-monument op de toenmalige Lenin Platz. Het perspectief is wat vreemd. We zien het front van de quadriga op Brandenburger Tor - die staat met zijn neus naar het oosten én daarachter lagen in de werkelijkheid de oost-Berlijnse hoogtepunten. Die lijken op de afbeelding in het westen te liggen...

Op de achterzijde staat de tekst: "NATIONALE VOLKSARMEE". Daaronder het beeldmerk van het nationale volksleger afgebeeld, bestaande uit het staatswapen van de DDR omgeven door de tekst: "FÜR DEN SCHUTZ DER ARBEITER-UND-BAUERN-MACHT" (voor de bescherming van de arbeiders- en boerenmacht). Om de tekst staan twee lauriertwijgjes heen.

Daar weer onder staat de tekst: "Stadtkommandantur der Hauptstadt der DDR Berlin" (stadscommandant Berlijn, hoofdstad van de DDR).

De plaquette werd aangeboden in een grijzen plastic etui van 9,5 bij 13 cm. Aan de voorzijde staat een NVA-soldaat afgebeeld. Aan de binnenzijde is de tekst opgenomen: "NATIONALE VOLKSARMEE Stadtkommandantur der Hauptstadt der DDR Berlin" (nationaal volksleger stadscommandant Berlijn, hoofdstad van de DDR).

Type 1: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig zonder stropdas - achterzijde

De plaquette is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen vanaf 1973.

Er bestaan acht verschillende uitvoeringen:

achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig - zonder stropdas, 110, 6 gram
achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig - met stropdas
achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig - zonder stropdas, 111,7 gram
achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig - met stropdas, 108,1 gram
achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig - zonder stropdas, 110,3 gram
achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig - met stropdas
achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig - zonder stropdas, 112,3 gram
achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig - met stropdas.

Ook is een klein goudkleurig speldje (met stropdas) gemaakt met deze afbeelding. Het rechthoekige speldje is gemaakt van metaal. Het bevat een laagje van polyester.

Aan de achterzijde is een bevestigingsspeldje gemonteerd.

Uitvoering zonder stropdas (links) en met stropdas rechts.

Type 3: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig zonder stropdas - voorzijde

Type 3: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig zonder stropdas - achterrzijde

Type 4: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig met stropdas - voorzijde

Type 4: achtergrond zilverkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig met stropdas - achterzijde

Type 5: achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig zonder stropdas - voorzijde

Type 5: achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm zilverkleurig zonder stropdas - achterzijde

Type 7 : achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig zonder stropdas - voorzijde

Type 7 : achtergrond goudkleurig, grenssoldaat met helm goudkleurig zonder stropdas - achterzijde

versie 1

versie 2

versie 1

versie 2

Twee uitvoeringen van het speldje met de gehelmde grenssoldaat voor Brandenburger Tor. Versie 1 heeft aan de achterzijde het profiel van de grenssoldaat. Versie 2 heeft een ronde afdruk aan de achterzijde. Verder zijn er in versie 1 twee vingers van de soldaat zichtbaar. In versie 2 is de hand abstracter weergegeven.

Versie 1 weegt 8,5 gram; versie 2 weegt 11,1 gram. Beide meten 21,5 mm bij 31 mm.

Het speldje is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen .

Plaquette grenssoldaat met pet

Er bestaan drie versies van deze plaquette:

een bronskleurige
een zilverkleurige
een goudkleurige.

Ook is een goudkleurig speldje gemaakt.

De rechthoekige plaquette is gemaakt van non-ferrometalen en is niet draagbaar. Hij meet 5 bij 7 centimeter. Het gewicht van de goudkleurige plaquette bedraagt 90,0 gram (gefotografeerde plaquette). Het gewicht van de zilverkleurige plaquette bedraagt 89,9 gram (gefotografeerde plaquette).

Op de voorzijde staat een grenssoldaat met pet en een geweer over zijn schouder. Op achtergrond staat 'Brandenburger Tor' afgebeeld. De quadriga en de fries zijn met veel details weergegeven. De vlag van de DDR wappert boven de zegewagen.

De plaquette zat in een wit doosje met rood velours. De plaquette is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen vanaf 1973.

De plaquettes werden in doosjes of plastic mapjes uitgereikt. Deze verschilden wat betreft opdruk van de tekst aan de binnenzijde. Aan de voorzijde staat een militair afgebeeld. Er zijn versies met een militair die naar rechts en naar links kijkt.

Speldje grenssoldaat met pet

Naast de plaquettes met een grenssoldaat met pet, bestaat er ook een goudkleurig speldje met een enigszins vergelijkbare afbeelding.

Het rechthoekige speldje is gemaakt van metaal. Het meet 1,7 bij 2,7 centimeter.

Op de voorzijde staat een grenssoldaat met pet en een geweer over zijn schouder. Op achtergrond staat 'Brandenburger Tor' afgebeeld. De vlag van de DDR wappert boven de zegewagen. Op de achtergrond is de Fernsehturm afgebeeld.

Het perspectief is wat vreemd. We zien het front van de quadriga op Brandenburger Tor - die staat met zijn neus naar het oosten én daarachter lagen in de werkelijkheid de oost-Berlijnse hoogtepunten. Die lijken op de afbeelding in het westen te liggen...

Op de achterzijde is een bevestigingsspeldje bevestigd.

Van dit speldje zijn 120.000 exemplaren gemaakt.

Het speldje is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen .

Speldje grenssoldaat 13. August

Het speldje is gemaakt van non-ferrometalen gemaakt. Het meet 26,2 bij 12,7 mm. Het speldje weegt 4 gram.

Links is een grenssoldaat afgebeeld naast Brandenburger Poort. Daar onder is de tekst aangebracht "13. AUGUST 1961". De dag waarop de grens tussen oost en west Berlijn werd afgesloten.

Op de achterzijde is een bevestigingsspeldje bevestigd.

Van dit speldje zijn 50.000 exemplaren gemaakt. Het speldje is gemaakt bij VEB Präwema te Markneukirchen .

Aluminium plaatje op hout

Een ander voorbeeld van een Ehrengeschenk dat door Stadtkommandantur kon worden uitgereikt. Het is een aluminium plaatje met daarop een gehelmde soldaat die voor Brandenburger Tor staat - het meet 53 bij 78 mm. Het plaatje is aangebracht op een houten plaatje, dat meet 70,1 bij 94,4 mm. Het geheel weegt 70,5 gram

1989 - opening van de muur

Oorkonde verkregen via Joost Leppink

De Berlijnse Muur werd geopend in de nacht van donderdag 9 op vrijdag 10 november 1989. De muur bij Brandenburger Tor werd geopend op 22 december 1989. In de tussentijd werd het gebied van Pariser Platz - het plein voor de poort - afgeschermd voor burgers.

Dit gebeurde onder andere studenten van de OHS „Rosa Luxemburg" - de hogeschool voor officieren voor de grenstroepen. Voor hun inzet kregen ze een oorkonde die niet op naam was gesteld. De oorkonde is ondertekend met pen door Oberst Kurt Schmalenberger. Hij was van 1973 tot 1978 plaatsvervangend commandant en stafchef van een Grenzregiment. In de tijd van de val van de muur was hij "Kommandeur der Einsatzkräfte der Grenztruppen". Hij kreeg complimenten voor de rimpelloos verlopen van de opening van de muur en het feit dat daarbij geen gewonden zijn gevallen. Later werd hij - nadat de DDR in de BRD was opgegaan - aangeklaagd voor meervoudige doodslag.

Tekst oorkonde

Für Entschlossenheit und / hohe Einsatzbereitschaft beim / zuverlässigen Schutz der / Staatsgrenze der DDR / am / BRANDENBURGER TOR / überreicht / vom Kommandeur der / Einsatzheiten der OHS / „Rosa Luxemburg" / BERLIN, im November 1989 / S c h m a l e n b e r g e r , Oberst

Bronnen

Klaus H. Feder, Jürgen Wagner, Ralf Swoboda, Militärische Abzeichen der Deutschen Demokratischen Republik, Berlin Militärverlag der DDR, 1988, p. 70 - 71.
Klaus H. Feder, Hans-Peter Weigelt, Abzeichen und andere Auszeichnungen der Nationalen Volksarmee der DDR. Weber Verlag, 2024, p. 324 - 325.
Rüdiger Wenzke, Nationale Volksarmee, Die Geschichte. Bucher Verlag, 2014, p. 81, 105.